قراردادهای بیع متقابل یکی از معمولترین قراردادهای نفتی ایران به ویژه بعد از انقلاب اسلامی است که موافقان و مخالفان متعددی دارد. یکی از اشکالات رایج بیع متقابل، ناظر به ضعف انتقال فناوری از طریق این قراردادهاست. ادعای مخالفان این است که در این نوع قراردادها، به علت ساختار خود قرارداد، دانش فنی به صورت مناسب و کامل به کشور میزبان منتقل نمیشود. در مقابل، موافقان معتقدند که اشکالی به خود قرارداد وارد نیست و میتوان در متن قرارداد، بندهایی ناظر به انتقال فناوری و دانش فنی در نظر گرفت و عدم انتقال فناوری منشأ دیگری دارد. در این مقاله، ضمن تبیین چالش مورد نظر، به واکاوی ضعف انتقال فناوری در صنعت نفت و میزان اثربخشی قراردادهای نفتی در این زمینه میپردازیم. نتایج پژوهش نشان میدهد که علاوه بر فقدان انگیزه کافی در شرکتهای دهنده فناوری، مشکلات مربوط به ضعف در ظرفیت جذب برای اکتساب فناوری در داخل کشور نیز از عوامل مؤثر بر مشکلات انتقال و توسعه فناوری در ایران است. ضمن اینکه با توجه به حضور بازیگران متعدد در بازار فناوری در صنعت نفت، حاکمیت رویکرد سنتی به انتقال و توسعه فناوری از طریق سرمایهگذاری خارجی و قرارداد با شرکتهای بینالمللی نفتی، زمینه مناسبی برای توسعه فناوری در کشور نیست.
Investigating the Challenges of Technology Transfer in the Iran's Upstream Oil Contracts with Emphasis on Buyback Contracts. Quarterly Journal of Energy Policy and Planning Research 2016; 1 (1) :185-220 URL: http://epprjournal.ir/article-1-54-fa.html
نوروزی محمد. چالش انتقال فناوری در قراردادهای بالادستی نفت با تأکید بر قراردادهای بیع متقابل ایران. فصلنامه پژوهش های سیاست گذاری وبرنامه ریزی انرژی. 1394; 1 (1) :185-220